Dava Zamanaşımı Nedir?
Günümüz dünyasında, insanlar arasında dava zaman aşımı nedir? Şeklinde sorular yaygın bir hal almıştır. Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise, devletin cezalandırma hakkından vazgeçmesi ve ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku konusudur. Zamanaşımı süresi, tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği tarihten, teşebbüs halinde kalan suçlarda son hareketin gerçekleştiği tarihten, kesintisiz suçlarda son hareketin gerçekleştiği tarihten, zincirleme suçlarda son suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Bu hususda dikkat edilmesi gereken bir diğer konu, ceza zamanaşımıdır. Türk Ceza Kanunu‘nun 68. maddesinde belirtilen ceza zamanaşımı, mahkumiyet kararının kesinleşmesinden sonra belirli bir süre geçmesi durumunda cezanın infazından vazgeçilmesi anlamına gelir. Dava zamanaşımı, devletin cezalandırma yetkisinin sona erdiği durumu ifade ederken, ceza zamanaşımı, verilen cezanın uygulanmamasını ifade eder.
Dava Zamanaşımı Süreleri
Dava zamanaşımı süreleri, Türk Ceza Kanunu’nun 66. maddesinde düzenlenmiştir ve suçun türüne göre belirlenir. Türk Ceza Kanunu’na göre (TCK md. 66/4), dava zamanaşımı süresi her suç için kanunda belirtilen cezanın üst sınırına göre ayrı ayrı hesaplanır. İlk olarak suçun ceza üst sınırı belirlenir ve bu üst sınıra göre TCK md. 66/1’de belirtilen zamanaşımı süresinin geçip geçmediği kontrol edilir. Eğer suçun kanunda belirtilen ceza üst sınırı belirli değilse, TCK md. 49’a göre süreli hapis cezalarında üst sınır en fazla 20 yıl olarak kabul edilir. Eğer kanunda bir suçun cezası “hapis cezası veya adli para cezası” olarak belirtilmişse, mahkeme sanığa adli para cezası verse bile dava zamanaşımı süresi belirlenirken hapis cezasının en yüksek sınırı göz önünde bulundurulur. Örneğin, dolandırıcılık suçunda eğer dolandırıcılık, basit dolandırıcılık suçu (TCK m.157) ise dava zamanaşımı süresi 8 yıl, ceza zamanaşımı ise 10 yıl olmaktadır. Nitelikli dolandırıcılık suçunda (TCK m.158) ise bu süreler sırasıyla 15 ve 20 yıl şeklindedir. Öte yandan, mala zarar verme suçunun zamanaşımı süresi, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) düzenlenmiştir. Bu suçun temel şekli için zamanaşımı süresi 8 yıldır. Ancak, mala zarar verme suçunun nitelikli halleri söz konusu olduğunda zamanaşımı süresi daha uzun (15 Yıl) olabilir.
Son olarak, müebbet hapis cezası gerektiren suçlarda zamanaşımı süresi, Türk Ceza Kanunu’nun 66. maddesine göre belirlenmiştir. Bu kapsamda, müebbet hapis cezası gerektiren suçlar için zamanaşımı süreleri şu şekildedir:
- Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda: 25 yıl
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda: 30 yıl.
Bu süreler, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımı süresi dolduğunda, devletin cezalandırma hakkı sona erer ve dava düşer.
Dava Zamanaşımı Hesaplama Yöntemleri
Dava zamanaşımı hesaplama yöntemleri, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) belirtilen kurallara dayanır. Dava zamanaşımı süresi, işlenen suçun kanunda öngörülen cezasının üst sınırına göre belirlenir. Ek olarak, zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Bu süre, suçun türüne göre farklılık gösterir. Öte yandan, dava zamanaşımı süresi, belirli durumlarda kesilebilir. Kesilme durumları arasında şunlar yer alır:
- Şüphelinin veya sanığın savcı huzurunda ifadesinin alınması
- Tutuklama kararı verilmesi
- İddianame düzenlenmesi
Kesilme durumunda, zamanaşımı süresi sıfırlanır ve yeni bir süre işlemeye başlar. Ancak, toplam zamanaşımı süresi, kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısı kadar uzatılabilir. Zamanaşımı süresi, belirli durumlar nedeniyle durabilir. Örneğin, sanığın kaçak durumda olması veya mahkeme tarafından verilen bir kararın varlığı gibi durumlar, zamanaşımını durdurur. Durma durumu ortadan kalktığında, süre kaldığı yerden devam eder.
Dava Zamanaşımı Durumunda İzlenmesi Gereken Adımlar
Dava zamanaşımı durumunda izlenmesi gereken adımlar aşağıdaki şekildedir:
- Suçun Cezasının Tespiti: İlk olarak, işlenen suçun hangi ceza ile müeyyidelendirileceği belirlenmelidir. Bu, zamanaşımı süresinin hesaplanmasında kritik bir adımdır.
- Zamanaşımı Süresinin Hesaplanması: TCK’nın 66. maddesine göre, suçun niteliğine göre zamanaşımı süreleri belirlenir.
- Suçun İşlendiği Tarih: Zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Bu tarih, zamanaşımının hesaplanmasında önemlidir.
- Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi: Zamanaşımının durmasına neden olan durumlar (örneğin, sanığın kaçak olması) tespit edilmelidir. Ek olarak, zamanaşımının kesilmesine neden olan durumlar (örneğin, sanığın ifadesinin alınması, tutuklama kararı verilmesi) belirlenmelidir.
- Mahkeme Tarafından Değerlendirme: Dava zamanaşımı, mahkeme tarafından re’sen göz önüne alınmalıdır. Sanığın veya şüphelinin bu hususa ilişkin bir talebi olmasa bile, mahkeme zamanaşımını değerlendirmekle yükümlüdür.
Bu adımlar, dava zamanaşımının doğru bir şekilde değerlendirilmesi ve uygulanması için gereklidir. Her somut olayda, ilgili koşullar ve hukuki durumlar göz önünde bulundurularak zamanaşımı süresi belirlenmelidir. Dava zamanaşımı süreciyle veya mevcut davanızın zamanaşımı durumunun değerlendirilmesi için, Mertcan Turan Hukuk ve Danışmanlık Bürosu ile iletişime geçerek yardım alabilirsiniz.
İzmir’de Dava Zamanaşımı Örnekleri
İzmir’de dava zamanaşımı ile ilgili örnekler, çeşitli suç türlerine göre farklılık gösterebilir. Bu ilimizde de davalara yönelik uygulanan zamanaşımı süreleri, TCK uyarınca düzenlenmektedir. Dolayısıyla davalara yönelik mahkeme kararları farklılık göstermemekte ve re’sen uygulanmaktadır. Konuyla ilgi daha fazla bilgi almak için, İzmir Avukat Mertcan Turan Hukuk ve Danışmanlık ile iletişime geçebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Hangi Davalarda Zamanaşımı Uygulanır?
Zamanaşımı, belirli suçların işlenmesinden sonra devletin cezalandırma hakkının sona ermesini sağlayan bir hukuki düzenlemedir. Türkiye’de zamanaşımı uygulanabilen suçlar, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) belirlenmiştir. Bu suçlardan bazıları, müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası gerektiren suçlar, adli para cezası gerektiren ve 20 yıla kadar hapis cezası gerektiren suç türleridir. Öte yandan, soykırım ve insanlığa karşı işlenen suçlarda zamanaşım uygulanmamaktadır.
Dava Zamanaşımı Süresi Nasıl Uzatılır?
Dava zamanaşımı süresinin uzatılması, belirli koşullar altında mümkün olmaktadır. Bu durumlardan ilki, zamanaşımının kesilmesidir. Dava zamanaşımı süresi, belirli durumlarda kesilebilir. Kesilme durumunda zamanaşımı süresi sıfırlanır ve yeni bir süre işlemeye başlar. Kesilme nedenleri arasında aşağıdakiler yer alır:
- Sanığın İfadesinin Alınması: Şüpheli veya sanığın Cumhuriyet savcısı veya mahkeme huzurunda ifadesinin alınması.
- Tutuklama Kararı: Sanık hakkında tutuklama kararı verilmesi.
- İddianame Düzenlenmesi: İddianamenin düzenlenmesi.
Bu durumlar, zamanaşımının kesilmesine neden olur ve süre, kesilme anından itibaren yeniden işlemeye başlar.
Zamanaşımı süresinin durması da bir diğer durumdur. Bu süresi, bazı durumlarda durabilir. Durma durumunda, durma nedeninin ortadan kalktığı andan itibaren zamanaşımı süresi kaldığı yerden işlemeye devam eder. Bazı durma nedenleri arasında aşağıdakiler gelmektedir:
- Kaçak Durumu: Sanığın kaçak durumda olması.
- Mahkeme Kararı: Mahkeme tarafından verilen bir kararın varlığı.
Eğer zamanaşımı süresi kesilmişse, bu durumda uzamış dava zamanaşımı süresi uygulanır. Uzamış zamanaşımı süresi, ilgili suç için kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısı kadar uzatılabilir. Örneğin, 8 yıllık bir zamanaşımı süresi, kesilme durumunda 12 yıla kadar uzatılabilir.
Dava Zamanaşımı Süresi Geçmişse Ne Yapılabilir?
Eğer dava zamanaşımı süresi dolmuşsa, devletin o suçla ilgili yargılama yapma hakkı sona erer. Bu durumda, suçla ilgili olarak yeni bir kamu davası açılamaz. Yani, zamanaşımı süresinin dolması, suçun yargı konusu olmaktan çıkmasına neden olur. Bu durumda, fail hakkında herhangi bir hukuki işlem yapılamaz. Eğer zamanaşımı süresi dolmadan önce, zamanaşımını durduran veya kesen durumlar varsa, bu süreler yeniden işlemeye başlayabilir.
Bunu da bildirmek gerekir ki, bazı suçlar için zamanaşımı uygulanmaz. Örneğin, soykırım ve insanlığa karşı suçlar gibi ağır suçlar için zamanaşımı süresi yoktur. Ayrıca, çocuklara yönelik suçlar için de özel düzenlemeler bulunmaktadır.
Zamanaşımı süresi geçmişse ve durum hakkında belirsizlik varsa, bir avukata danışmak faydalı olabilir. Örneğin, Mertcan Turan Hukuk ve Danışmanlık ile iletişime geçerek, konuyla ilgili danışmanlık alabilirsiniz.
