Mobbing Nedir ve Nasıl Mücadele Edilir?

Mobbing Nedir?

Dünyanın her köşesindeki binlerce birey ne yazık ki mobbing kurbanı oluyor. Yaşamımızın önemli bir bölümü iş yerinde veya evimizde geçmektedir. Rekabet, iş tutkusu, kar ve maliyet baskısı, kişisel hırslar ve stresin iş hayatının bir parçası olduğu bellidir. Bu yaşanan sıkıntılarla birlikte, son zamanlarda “Mobbing (İş Yerinde Psikolojik Taciz)” terimini sıkça duyuyoruz. Mobbing nedeniyle iş sözleşmelerinin geçerli veya makul sebeplerle feshedildiği ve tazminat davalarına konu olan örnekleri sıkça görülmektedir. Peki, mobbing nedir? 

Psikolojik baskı, daha yaygın bilinen adıyla mobbing, “Çalışma ortamlarında bir veya birden fazla kişi tarafından başka bir kişi ya da kişilere yönelik yapılan, belirli bir süre boyunca sistematik bir şekilde devam eden, yıldırma, etkisiz hale getirme veya işten uzaklaştırmayı amaçlayan; mağdur ya da mağdurların kişilik haklarına, mesleki konumlarına, sosyal ilişkilerine veya sağlıklarına zarar veren; kötü niyetli, kasıtlı, olumsuz tutum ve davranışlar bütünüdür” şeklinde tanımlanmış ve 2014 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından yayımlanan “Çalışma Ortamlarında Psikolojik Baskı (Mobbing) Bilgilendirme Rehberi”nde yer almıştır.

 İş Yerinde Mobbing

Mobbing duygusal bir saldırıdır. Hedefi ise bir iş yerinde çalışmakta olan kişi veya kişiler üzerinde sistematik bir baskı yaratarak ve etik dışı yaklaşımlarla onları iş yerindeki performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek, işten ayrılmaya zorlamaktır. 

İşyeri ortamında karşılaşılan her türlü olumsuz davranış, psikolojik taciz olarak değerlendirilmemelidir. İşyerlerinde psikolojik tacizden söz etmek için bazı faktörlerin olması gerekmektedir. Çalışma ortamında karşılaşılan bir durumun psikolojik taciz olarak adlandırılabilmesi için aşağıdakileri içermesi gerekmektedir:

• İşyerinde gerçekleşmelidir, 

• Sistemli olacak bir şekilde yapılmalıdır, 

• Süreklilik kazanmış bir sıklıkla tekrarlanmalıdır, 

• Kasıtlı bir şekilde yapılmalıdır, 

• Yıldırma, pasifize etme ve işten uzaklaştırma amacını taşımalıdır,

• Mağdurun kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar ortaya çıkmalıdır.

 Mobbing Uygulamak Ne Demek?

Mobbing, çalışan bir kişiyi iş hayatında pasifleştirmek, yıpranmasına sebep olmak ve yıldırmak gibi maksatlarla huzursuzluk yaratmak, aşağılamak, dışlamak, çalışanın önemsenmemesi gibi kasıtlı ve belirli bir şekilde uygulanan baskıcı bir yönetim ve psikolojik şiddet şeklinde açıklanabilir.

İş yerlerindeki ve çalışma ortamlarındaki belirli başlı davranışlar mobbing olarak algılanmaktadır. Dolayısıyla, bir iş yerinde mobbing, herhangi bir kişiye aşağıdakı davranışların uygulanması olarak algılanabilmektedir.

• Yapılan işler sürekli olarak eleştirilir, 

• Çalışan umursanmaz ve sanki ortamda yokmuş gibi davranılır, 

• Diniyle ve siyasi görüşleriyle alay edilir, 

• Haklarında asılsız söylentiler çıkartılır, 

• Hareketleri taklit edilmekle gülünç duruma düşürülmeye çalışılır,

• Cinsel imalarda veya sözlü cinsel tacizde bulunulur,

• Verilen yetkiler geri alınır, kişinin kendine olan güveni sarsılır, 

• Kişinin itibarına ve kariyerine zarar vermek için yeteneği ve kapasitesi dışında görevler verilir, 

• Psikolojik ve fiziksel düzeyde ağır işlerde görevlendirilir, 

• Acımasız ve zalimce davranışlar sergilenir, 

• Gereksiz sorularla karşıdaki kişi rahatsız edilir, 

• Çalışanlara güvensizlik nedeniyle yetki verilmez, 

• Azarlayıp küçük düşürerek iş yaptırılır,

Mobbing Cezası

Türk hukukunda mobbing olgusu hala oldukça yenidir, bu yüzden bu konuda önleme ve yaptırımlara dair özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebeple, bu mesele üzerine değerlendirme yaparken İş Kanunu ve Türk Ceza Kanunu genel hükümlerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

İş Kanunu kapsamında incelendiğinde, Yasanın 5. maddesi, işverenin eşit muamele yükümlülüğünü ve bu yükümlülüğe aykırı hareketlerin cezalarını belirlemektedir. Mobbing durumunda, işveren işçiye sürekli ve sistematik olarak farklı ve olumsuz tavırlar sergilediğinde, işçiye eşit muamele yükümlülüğünü ihlal etmiş sayılır. Bu durumda mağdur işçi, dört aylık maaşı tutarında ayrımcılık tazminatı ve mahrum bırakıldığı haklarını mobbing cezası olarak talep etmek için dava açabilir. Ayrıca işçi, kötü niyet tazminatı da isteyebilir. Bu davalarda zamanaşımı süresi on yıldır.

Kanunun 77. maddesi, işverenin işçiye karşı gözetim yükümlülüğünü düzenler. İşverenin işçiye psikolojik taciz uygulaması veya bu duruma göz yumması, bu yükümlülüğe aykırıdır. İşçi, psikolojik taciz karşısında maddi ve manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir.

İş Kanununun 83. maddesi ise işçiye, sağlığını tehlikeye atan bir durumla karşı karşıya kaldığında gerekli önlemler alınıncaya kadar çalışmama hakkı tanır. Psikolojik taciz mağduru işçi, iş sağlığı ve güvenliği kurumuna başvurarak durumunun belirlenmesini isteyebilir ve gerekli tedbirler alınana kadar çalışmama hakkını kullanabilir.

Mobbing konusu işçinin veya ailesinin onuruna ve itibarına zarar verecek sözler veya davranışlar şeklinde gerçekleşiyorsa, mağdur İş Kanunu’nun 24/II maddesi gereğince bildirim süresini beklemeden iş sözleşmesini haklı nedenle hemen feshedebilir. İşçi, bu hakkını mobbing eyleminin sona ermesinden itibaren 6 gün içinde kullanmalıdır. Bu fesih, aynı zamanda işçiye kıdem tazminatı talep etme hakkı da verir. İşçi bu hakkından yararlanmak için İzmir Ceza Avukatına müracaat ederek konuyla ilgili hukuki yardım alabilir.

Türk Ceza Kanunu kapsamında değerlendirildiğinde ise, kanunun amaçları arasında yer alan “kişi hak ve özgürlüklerinin korunması” kapsamında, psikolojik tacize konu eylemlerin işleniş biçimleri ve sonuçlarına göre her biri ayrı ayrı değerlendirilmek üzere, CK 84. Md. İntihara Yönlendirme Suçu,TCK 86–87 Md. Kasten Yaralama Suçu,TCK 96. Md. Eziyet Suçu ,TCK 105. Md. Cinsel Taciz Suçu,TCK 106. Md. Tehdit Suçu,TCK 107. Md. Şantaj Suçu,TCK 108. Md. Cebir Kullanma SuçuTCK 117. Md. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali Suçu,TCK 122. Md. Ayırımcılık Suçu,TCK 125. Md. Hakaret Suçu,TCK 123. Md. Kişilerin Huzur ve Sükûnunu Bozma Suçu,TCK 124. Md. Haberleşmenin Engellenmesi Suçu,TCK 132. Md. Haberleşmenin Gizliliğini ihlali Suçu,TCK 133. Md. Kişiler Arasındaki Konuşmaların Dinlenmesi ve Kayda Alınması Suçu,TCK 134. Md. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu,TCK 135. Md. Maddesindeki Kişisel Verilerin Kaydedilmesi Suçu maddeleri mobbing kapsamında değerlendirilebilir.

Ek olarak, 19.03.2011/27879 sayılı İş yerlerinde psikolojik tacizin (Mobbing) önlenmesi konusunda genelge yayımlanmıştır.

 Mobbing Nereye Şikayet Edilir?

Mobbing’e maruz kalanlar ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı), TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), Anayasa Mahkemesi, CİMER (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi), Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu ve İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları’na başvuru yapabilirler. Yapılan itiraz neticesinde psikolojik taciz yapıldığını ispatlamak amacıyla güvenlik kameraları görüntüleri, elektronik postalar, alınan ilaçlara ait faturalar, verilen işlerle alakalı doküman ve örnekler toplanarak kanıt olarak sunulabilir. Zira hukuki süreçlere yansıyan davalarda kanıt, etkili bir yargılama süreci için kritik öneme sahiptir. Kamu ve özel sektör ayırt etmeksizin tüm çalışanlar şikayet ve bilgi almak için 7 gün 24 saat ALO 170 Hattına başvurabilirler.

 İzmir’de Mobbing Durumları

Dünyanın her yerinde olduğu gibi İzmir’de de iş yerlerinde mobbing durumları ile karşılaşmak mümkündür. Örneğin, yakın geçmişte bir veteriner hekimi tarafından İzmir Büyükşehir Belediyesi Mobbingle Mücadele Kurulu’na yapılan başvuru sonucunda, kişinin çalışma ortamında pasifize edilmesi ve psikolojik baskı görmesi gibi unsurların mobbing unsuru taşıdığına karar verilmiştir.

 Sıkça Sorulan Sorular (SSS)